Erik (24) is hoogsociaal, hoogintelligent en autistisch: ‘Jezelf en anderen accepteren is waar het om gaat’

In deze Shuffle doorbreekt taboe vragen we aandacht voor autisme. Waarom? Veel mensen denken bij het woord autisme snel aan typetjes als Sheldon uit de tv-serie Big Bang Theory of autist Kees die viral ging. Maar niet alle mensen met autisme zijn zoals Sheldon en Kees. Mensen met autisme zijn elk uniek. Hoe het is om autisme te hebben? Shuffle sprak met Alkmaarder Erik Best (24) die autisme heeft én daarbij hoogintelligent en hoogsociaal is.

Maar eerst, wat is autisme eigenlijk precies? Bij mensen met autisme verloopt de informatieverwerking in de hersenen op een andere manier. Vaak heeft iemand met autisme moeite om sociale situaties goed in te schatten en omgaan met veranderingen kan lastig zijn. Andere dingen gaan juist weer gemakkelijk, zoals heel nauwkeurig werken of het snel zien van details.

Autisme, officieel bekend als autisme-spectrumstoornis (ASS), kent verschillende vormen. Voorheen kregen die vormen allemaal een aparte naam, zoals: klassiek autisme, Asperger en PDD-NOS (Pervasieve Development Disorder-Not Otherwise Specified) en McDD. Maar deze onderverdeling wordt steeds meer losgelaten. Tegenwoordig is autisme een verzamelnaam voor verschillende gedragskenmerken. In Nederland hebben op dit moment zo’n 200.000 mensen autisme.

Het verhaal van Erik

En dat brengt ons bij Erik. Deze 24-jarige Alkmaarder krijgt op zijn elfde te horen dat hij autisme heeft (PDD-NOS). Naast autistisch blijkt Erik ook hoogsociaal en hoogintelligent te zijn. Een bijzondere combinatie. Dat betekent dat hij vele malen slimmer is dan een gemiddeld persoon, maar niet per se dat hij socialer is dan jij of ik. “Voor iemand met autisme ben ik heel sociaal, maar ik ben niet per se socialer dan een normaal persoon.” In Shuffletermen samengevat: Erik is reteslim én kan heel goed babbelen.

‘Ik heb 10 jaar lang mijn autisme weggedrukt’

Erik beleeft een roerige jeugd, waarbij het thuis helaas niet altijd even fijn was. Gescheiden ouders, twee broers met (klassiek) autisme en een narcist en autist als vader. Daarbij weigert Erik maar liefst tien jaar lang te accepteren dat hij autisme heeft. “Ik struggelde er enorm mee. Juist doordat ik hoogintelligent en hoogsociaal ben, kon ik altijd goed mee komen met mijn klas- en leeftijdgenoten. Ik wilde gewoon normaal zijn, in een normaal gezin opgroeien, een normale gedachtengang hebben. Ik vond het helemaal niet leuk om ‘anders’ te zijn. Het was een eenzame en moeilijke tijd. Inmiddels, vele jaren later, weet ik dat autisme leefbaar wordt, als je jezelf echt leert accepteren.”

‘Iedereen heeft zijn eigen waarheid’

Op de vraag wat hem anders maakt dan iemand zonder autisme, antwoordt Erik: “Ik snap heel weinig van menselijke emoties. Ik heb er kort gezegd niets mee en weet in de basis niet hoe ik met emoties moet omgaan. Maar omdat ik hoogintelligent ben, heb ik menselijke lichaamstaal tot in de kleinste details weten te analyseren. Daardoor heb ik mezelf geleerd wat verschillende emoties betekenen, hoe ik ze kan herkennen en hoe ik daarop kan reageren. Maar van binnen ben ik eigenlijk puur rationeel en ga ik alleen op feiten en cijfers af. Voor mij bestaat er niets anders dan dat. Ik kom daardoor vaak op andere conclusies uit dan anderen, vooral als het om sociaal-maatschappelijke kwesties gaat.

Ik bekijk iedere gebeurtenis van twee kanten, zonder emoties. Ik stuit daardoor soms op weerstand. Dat vind ik jammer, want ik bedoel het niet verkeerd. Ik zie dingen anders en spreek dat uit. Daar is niets mis mee toch? In mijn ogen hoef je het niet altijd eens te zijn met iemand om elkaar aardig te vinden. Veel mensen denken daar anders over. Er heerst vaak: mijn waarheid is dé waarheid. Dat klopt niet, vind ik. Iedereen heeft zijn eigen waarheid.”

Vechten voor hulp

Door zijn autisme kampt Erik in zijn leven met heftige depressies en suïcidale gedachten. Hij kan zijn plek in de maatschappij niet vinden en wordt steeds bozer op de wereld en het systeem waarin hij zich gedwongen voelt te leven. Het wordt zelfs zo erg dat hij fantaseert om zichzelf van kant te maken en dan op zo’n manier dat de wereld dat niet snel zal vergeten. “Ik liep rond met vijandige gedachten en dacht echt in doomsday scenario’s. Dus ik wilde niet één persoon iets aandoen, maar een grote impact veroorzaken. Het klinkt gek, ik weet het. Als je met dat soort gedachten rondloopt, kan dat natuurlijk heel gevaarlijke situaties opleveren.

Aangezien mijn thuissituatie niet veilig was en ikzelf het er ook niet veiliger op maakte, ben ik hulp gaan zoeken. Helaas ging dit niet vanzelf. Ik heb drie rechtszaken gevoerd tegen de overheid, omdat ik huisvesting en hulp nodig had en de gemeente destijds niet wilde accepteren dat zij daarvoor moesten zorgen. Ze vonden dat ik ‘nog te goed was’, terwijl ik al acht jaar dood wilde en met die vijandige gedachten rondliep. Uiteindelijk is het goed gekomen en heb ik de juiste hulp gekregen. Vanaf dat moment ging alles gelukkig beter en heb ik mijn depressies en negatieve gedachten achter mij kunnen laten.”

Van verslaving naar zelfacceptatie

Op de vraag hoe Erik die heftige en zware periode heeft doorstaan, antwoordt hij eerlijk: “Voor mensen met psychische problemen is het grijpen naar verdovende middelen heel verleidelijk. Het is de makkelijkste weg om die constante stroom van negatieve gedachten uit te zetten. Je problemen zijn er ‘even’ niet. Ik ben verslaafd geweest aan alcohol en drugs. Mijn omgeving merkte het niet of nauwelijks. Ik was eigenlijk een soort functionerende verslaafde geworden. Ik had een opleiding succesvol afgerond en had een goede baan. Ik wist precies wat ik moest gebruiken om te blijven functioneren. Gebruiken was voor mij overleven. Het heeft er misschien wel voor gezorgd dat ik er uiteindelijk geen eind aan heb gemaakt.

Uiteindelijk lossen drugs en alcohol gebruiken helemaal niets op. Er is een moment geweest dat ik besefte dat ik ermee moest stoppen. In een speciale jongerenkliniek heb ik hulp gekregen en ben ik volledig afgekickt. In die periode hoorde ik het volgende mooie gezegde:

Geef mij de kracht om te accepteren wat ik niet kan veranderen, de moed om te veranderen wat ik kan veranderen en de wijsheid om het verschil te weten.

Op mijn weg naar zelfacceptatie hebben deze woorden mij enorm geholpen. Het zegt alles.”

Autisme als kracht

Gelukkig levert autisme Erik ook een aantal zeer positieve en krachtige eigenschappen op, zoals goed leiding kunnen geven, oplossingen bedenken, mensen overtuigen, overzicht houden en analyseren. Hij is er retegoed in, juist door wie hij is. Als ervaringsdeskundige helpt hij momenteel jongeren met o.a. depressies. Een mooie missie!

Daarnaast is Erik, samen met Shuffle-voorzitter Gregory Chong, een van de grondleggers van het huidige succesvolle Jongeren Platform Regio Alkmaar (JPRA). “Onlangs werd JPRA nog als voorbeeld aangehaald voor goed werkende jeugdparticipatie. Toch een hele eer”, vertelt Erik trots. Politieke en maatschappelijke betrokkenheid staan bij hem hoog in het vaandel.

En of hij zelf politieke ambities heeft? Nou en of. “Ik zou heel graag wethouder willen worden, het liefst op sociaal domein. Ik ben mij nog aan het oriënteren welke politieke partij bij mij past. Dat de bevolking altijd op nummer 1 staat en niet de economie, vind ik belangrijk. Het gaat om het welzijn van de mensen. Ik vind bijvoorbeeld dat wat Pieter Omtzigt heeft gedaan echt heel goed. Die heeft kostte wat het kost misstanden binnen de overheid aan de kaak gesteld. Ik heb daar veel respect voor. Zo’n soort politieke rol ambieer ik ook.”

Vastlopen op alledaagse dingen

Dat Erik veel kwaliteiten bezit, moge duidelijk zijn. Toch loopt hij door zijn autisme ook tegen van alles aan. “Ik houd van plannen en dat alles duidelijk is van te voren. Op het moment dat er dingen niet duidelijk zijn, vind ik het heel erg spannend worden. Ik weet niet hoe ik dan moet reageren. Wat voor mij ook extra lastig is, zijn juist de meest alledaagse dingen. Bijvoorbeeld boodschappen halen of de afwas doen. Ik kan daar onwijs tegenop zien. Al die stappen. Het wordt dan heel druk in mijn hoofd, waardoor ik het extra lastig vindt om juist dat soort ‘gewone’ taken uit te voeren.”

Alles draait om acceptatie

Tot slot komt Erik nog met een mooie boodschap voor zijn medemens: “Het zou mooi zijn als we iets meer rekening met elkaar zouden houden. Oordeel niet te snel over iemand en sta open voor elkaar, óók als iemand anders denkt dan jij. Ik word vaak niet goed begrepen en mensen vinden mij dan meteen ‘een lul’. Terwijl als je je wat meer verdiept in iemands denkwijze leer je elkaar beter begrijpen. Behandel elkaar als gelijken. Als we dat wat meer zouden doen, zou de wereld een nog mooiere en betere plek zijn.”

Benieuwd naar andere persoonlijke verhalen over autisme? Lees ook de interviews met Christina en Max over hun leven met autisme.